Quyển “Lương cao tăng truyện” này gồm 14 quyển do cao tăng Huệ Kiểu (497-554) đời Lương biên soạn. Sách hoàn thành vào niên hiệu Thiên Giám thứ 18 (529) nhà Lương, thu vào Đại chính tạng tập 50. Toàn truyện thu lục truyện tích các cao tăng ở Trung Quốc từ niên hiệu Vĩnh Bình thứ 10 đời Đông Hán Minh Đế (67) khi Phật học Ấn Độ mới truyền vào Trung Quốc đến niên hiệu Thiên Giám thứ 18 nhà Lương trải dài 453 năm, chép truyện ký của 257 vị cao tăng chính xuất, còn thêm bàng xuất (phụ truyện) nữa tính chung là gần 500 vị.
Với thời lượng là 453 năm và dung lượng 500 cao tăng, “Lương cao tăng truyện” là một quyển tăng truyện hoàn bị nhất trong Phật giáo sử Trung Quốc, lại thêm được bậc cao tăng tài danh Huệ Kiểu diễn đạt bằng một bút pháp điêu luyện, văn phong bóng bẩy trao chuốt, sử dụng văn từ sâu mầu, điển tích thâm áo, thật đáng trân trọng.
Tuy nhiên chính những ưu điểm trên lại là nỗi khổ tâm cho người đọc, nhất là người phiên dịch, vì tác phẩm được viết thuần túy bằng cổ văn thuở xa xưa ở Trung Quốc không lai tạp chút bạch thoại nào nên rất khó hiểu. Lại nữa tác giả đã dùng các thuật ngữ lạ lùng hiểm hóc, các từ ngữ hiếm thấy trong văn chương, cấu trúc câu văn cô đọng vắn tắt, rất khó cho người đọc nắm được ý của tác giả.
Cũng vì những điểm nhiêu khê nêu trên của quyển truyện nên từ trước đến giờ tại Việt Nam chưa có ai chịu khó bỏ công dịch trọn bộ “Lương cao tăng truyện”. Trước đây tại Việt Nam có ni sư Hạnh Huệ dịch Cao tăng truyện dưới tựa đề là ‘‘Cao tăng dị truyện”, nhưng đây chỉ là tiết dịch, phiên dịch sơ sài tiểu truyện vài mươi vị cao tăng mà thôi.
Không riêng gì người Việt Nam mà ngay cả đối với người Hoa chính cống bên Trung Quốc cả Đại Lục lẫn Đài Loan thì “Lương cao tăng truyện” cũng là một tác phẩm khó nuốt, ít được người dịch ra thể bạch thoại, mà có dịch ra thể bạch thoại cũng không đạt thể thức và chất lượng. Hiện chúng tôi có trong tay hình như là dịch phẩm bạch thoại duy nhất “Lương cao tăng truyện” do Lại Vĩnh Hải dịch và chú thích, đại sư Tinh Vân tổng giám tu, được Phật Quang Sơn tôn giáo vụ ủy viên hội ấn hành năm 1998 (Dân Quốc năm 87). Được đại sư Tinh Vân tổng giám tu, Phật Quang Sơn ấn hành thì tính toàn bích của bản dịch rất cao. Nhưng thật tế không phải vậy, vì bên cạnh những ưu điểm đáng trân trọng thì bản dịch lại vướng lắm khuyết điểm thật nặng nề như sau:
– Thứ nhất thật đáng tiếc vì đây cũng chỉ là một bản tiết dịch, chỉ dịch có 33 trong số 500 vị cao tăng của nguyên tác. Lược bỏ gần hết số lượng cao tăng là một hành động không thể chấp nhận được.
– hứ hai cũng hết sức đáng tiếc là gặp những chỗ khó hiểu như các bài “luận” của Huệ Kiểu, các bài “tán” hóc búa, các lời đối đáp sâu sắc giữa các thiển sư tuy rất hay nhưng cũng khó hiểu, hay những đoạn văn thông thường nhưng tối nghĩa thì dịch giả Lại Vĩnh Hải đều né tránh loại bỏ không dịch. Như vậy thỉ còn gì là diện mạo chân thật của nguyên bản!?
– Thứ ba,…
trích Lời tựa
